Οι νέες νομοθετικές ρυθμίσεις για την αυτοκατανάλωση, net metering και net billing: Μια πρώτη νομική αποτίμηση

Με τον προσφάτως ψηφισθέντα Ν. 5037/2023 (ΦΕΚ Α΄ 78/28.3.2023), επήλθαν, μεταξύ άλλων, σημαντικές αλλαγές στο θεσμικό πλαίσιο που διέπει την αυτοκατανάλωση, περιλαμβάνοντας κρίσιμες ρυθμίσεις που αφορούν την δυνατότητα εφαρμογής ενεργειακού συμψηφισμού (net-metering), εικονικού ενεργειακού συμψηφισμού (virtual net-metering), αυτοπαραγωγής σε πραγματικό χρόνο με πώληση της πλεονάζουσας ενέργειας (net-billing), εικονικού ετεροχρονισμένου συμψηφισμού (virtual net-billing) και αυτοκατανάλωσης από κοινού.

Σκοπός του παρόντος είναι η συνοπτική ανάλυση των ανωτέρω εννοιών και η ανάδειξη των ιδιαιτεροτήτων της κάθε κατηγορίας προκειμένου να καταστεί σαφές το πλαίσιο αλλά και οι ομάδες καταναλωτών, οι οποίες δύνανται να προβούν στην υλοποίηση των αντίστοιχων έργων αυτοκατανάλωσης.  

 1. Εφαρμογή ενεργειακού συμψηφισμού και εικονικού ενεργειακού συμψηφισμού από αυτοκαταναλωτές

Σύμφωνα με το άρθρο 64 παρ. 1 του Ν. 5037/2023, με το οποίο αντικαταστάθηκε το άρθρο 14Α του Ν. 3468/2006, επιτρέπεται για αυτοκαταναλωτές και για αυτοκαταναλωτές που ενεργούν από κοινού που είναι φυσικά πρόσωπα (επιτηδευματίες ή μη) ή νομικά πρόσωπα δημοσίου ή ιδιωτικού δικαίου, η εγκατάσταση σταθμών Α.Π.Ε., Σ.Η.Θ.Υ.Α. και συστημάτων αποθήκευσης της παραγόμενης ενέργειας, για την κάλυψη ιδίων αναγκών τους, με ενεργειακό συμψηφισμό. Σύμφωνα δε με την παρ. 4 του ίδιου άρθρου, η μέγιστη ισχύς του σταθμού για τις οικίες (νοικοκυριά) δεν μπορεί να υπερβαίνει τα 10,8 kW ανά παροχή κατανάλωσης και για τα νομικά πρόσωπα δημοσίου ή ιδιωτικού δικαίου το όριο των 100 kW ανά παροχή κατανάλωσης, αντί του ορίου των 3 MW που ίσχυε μέχρι τη δημοσίευση του ως άνω νόμου. Δίδεται, ωστόσο, η δυνατότητα, δυνάμει της μεταβατικής διάταξης του άρθρου 67 παρ. 3 του Ν. 5037/2023, υποβολής αιτήσεων στην ΔΕΔΔΗΕ για net-metering με το παλαιό καθεστώς (έως 3 MW) μέχρι τις 30/06/2023. Πρακτικά, δηλαδή μέχρι και τον κύκλο Ιουνίου (1-10/6). Να σημειωθεί μάλιστα ότι θα απαιτηθεί και τροποποίηση της υπ’ αριθμ. ΥΠΕΝ/ΔΑΠΕΕΚ/74999/3024 ΥΑ (ΦΕΚ Β΄ 3971/30.08.2021), η οποία έθετε το ανώτατο όριο των 3 MW για την εφαρμογή του ενεργειακού συμψηφισμού από νομικά πρόσωπα, τροποποίηση η οποία μέχρι στιγμής δεν έχει λάβει χώρα. 

Το πλεόνασμα ενέργειας που δεν ιδιοκαταναλώνεται σε πραγματικό χρόνο, εγχέεται στο δίκτυο, όπου «αποθηκεύεται» για τρία έτη. Μετά την παρέλευση της τριετίας, διενεργείται εκκαθάριση και τυχόν πλεόνασμα ενέργειας δεν αποζημιώνεται.  Ωστόσο, ότι οι ως άνω κατηγορίες αυτοκαταναλωτών αποκλείονται από την εφαρμογή του εικονικού ενεργειακού συμψηφισμού. Ειδικότερα, σύμφωνα με την παρ. 2  του ως άνω άρθρου, σε εικονικό ενεργειακό συμψηφισμό προς κάλυψη ιδίων αναγκών δύνανται να προβαίνουν μόνον οι Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης (Ο.Τ.Α.) α’ και β’ βαθμού, οι αγρότες, οι Κοινότητες Ανανεώσιμης Ενέργειας, οι Ενεργειακές Κοινότητες Πολιτών και οι Ενεργειακές Κοινότητες του ν. 4513/2018 για την κάλυψη ενεργειακών αναγκών των μελών που είναι αποκλειστικά οικιακοί καταναλωτές, αγρότες καθώς και για την κάλυψη ενεργειακών αναγκών πολιτών που ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας και νοικοκυριά που πλήττονται από την ενεργειακή ένδεια. 

Στις Ενεργειακές Κοινότητες δεν υπάρχει ανώτατο επιτρεπτό όριο ισχύος - αυτό καθορίζεται από το 100% του αθροίσματος της συμφωνημένης ισχύος του συνόλου των προς συμψηφισμό καταναλώσεων. Όσον αφορά δε την εφαρμογή του virtual net-metering από τις Ε. Κοιν. δύναται η παροχή των σταθμών παραγωγής και οι αντίστοιχες παροχές κατανάλωσης προς συμψηφισμό να εκπροσωπούνται από διαφορετικούς προμηθευτές. Οι δε σταθμοί παραγωγής μπορούν να εγκαθίστανται σε οποιαδήποτε Περιφέρεια, ανεξαρτήτως της τοποθεσίας των εγκαταστάσεων κατανάλωσης και της έδρας της Κοινότητας και επιπλέον οι εγκαταστάσεις κατανάλωσης δεν υποχρεούνται να βρίσκονται όλες στην ίδια περιφέρεια. Πρέπει όμως, τουλάχιστον το 50%+1 των μελών να έχουν εγγύτητα στην περιοχή που η Κοινότητα ασκεί τις δραστηριότητές της. 

Σύμφωνα με την παρ. 6 του άρθρου 64 του Ν. 5037/2023, προβλέπεται ότι για την εφαρμογή εικονικού ενεργειακού συμψηφισμού οι σταθμοί παραγωγής μπορούν να συνδέονται είτε στη Χαμηλή, είτε στη Μέση, είτε στην Υψηλή Τάση.  Περιορισμός, όμως, τίθεται ως προς το μέγιστο όριο συνολικής ισχύος σταθμών Α.Π.Ε. και Σ.Η.Θ.Υ.Α., για το οποίο επιτρέπεται να χορηγηθούν Οριστικές Προσφορές Σύνδεσης από τους αρμόδιους Διαχειριστές για εφαρμογή ενεργειακού και εικονικού ενεργειακού συμψηφισμού, το οποίο δεν δύναται να υπερβαίνει τα 2 GW.

 2. Η εφαρμογή του Net-Billing και Virtual Net-Billing

Περαιτέρω, ο νέος νόμος δίδει τη δυνατότητα σε αυτοκαταναλωτές να εγκαθιστούν σταθμούς για ιδία ταυτοχρονισμένη χρήση της ενέργειας, είτε στις εγκαταστάσεις τους (net-billing), είτε σε διαφορετικό χώρο, ακόμη και σε διαφορετική Περιφέρεια, ανεξαρτήτως της τοποθεσίας των εγκαταστάσεων τους (virtual net-billing). Με την εφαρμογή του net-billing, συμψηφίζεται μόνο το ποσοστό της παραγόμενης από τους φ/β σταθμούς ενέργειας που ιδιοκαταναλώνεται σε πραγματικό χρόνο, η δε συνολική πλεονάζουσα ενέργεια εγχέεται στο δίκτυο και αποζημιώνεται αναλόγως με την ισχύ του σταθμού. 

Ειδικότερα, σύμφωνα με το άρθρο 109 του Ν. 5037/2023, με το οποίο τροποποιήθηκε η παρ. 16 του άρθρου 3 του ν. 4414/2016, για τους φ/β σταθμούς με ισχύ μικρότερη του 1 MW εφαρμόζεται η τιμή πώλησης που ισχύει σήμερα (και έως τον Αύγουστο του 2024) για τους αντίστοιχους φ/β σταθμούς οι οποίοι πωλούν το σύνολο της παραγόμενης ενέργειάς  τους, ήτοι η τιμή των 65,74 €/MWh, οι δε φ/β σταθμοί που έχουν ισχύ ίση ή μεγαλύτερη του 1 MW θα μπορούν να συμμετέχουν σε ανταγωνιστικές διαδικασίες υποβολής προσφορών ή απευθείας στις αγορές ηλεκτρικής ενέργειας μέσω Φορέα Σωρευτικής Εκπροσώπησης (ΦοΣΕ) ή να συνάψουν διμερείς συμφωνίες (PPAs).

Εντούτοις, οι σταθμοί, οι οποίοι σε ετήσια βάση εγχέουν ενέργεια που δεν υπερβαίνει την ενέργεια που αντιστοιχεί σε Μέγιστη Ισχύ ίση του ενός (1) MW, με εφαρμογή του συντελεστή απόδοσης (MWh/ MW) της υποπαρ. ΙΓ.4 της παρ. ΙΓ του άρθρου πρώτου του ν. 4254/2014 (Α’ 85) δεν υποχρεούνται να συμμετέχουν σε διαδικασίες υποβολής προσφορών. Έτσι, για παράδειγμα ακόμη και εάν ένας φ/β σταθμός έχει ισχύ 2 MW αλλά η πλεονάζουσα ενέργεια που εγχέεται προς πώληση ετησίως είναι μικρότερη των 1.500 MW, θα αποζημιώνεται με την σταθερή τιμή των 65,74 €/MWh.  

Επιπροσθέτως, οφείλουν να αναδειχθούν δύο κρίσιμα σημεία. Στο net – billing δεν καθορίζεται ανώτατο όριο ισχύος ανά παροχή, όπως ισχύει  για το net – metering, ενώ το virtual net-billing μπορεί να εφαρμοστεί είτε από μία επιχείρηση αυτοτελώς, είτε μέσω της συμμετοχής της σε Ενεργειακή Κοινότητα, σε αντίθεση με το virtual net-metering που δεν επιτρέπεται για τις επιχειρήσεις. 

Όσον αφορά δε το σταθμό του αυτοκαταναλωτή, αυτός μπορεί να ανήκει, σύμφωνα με το άρθρο 63 του παρ. 2 του Ν. 5037/2023, είτε στην κυριότητά του, είτε σε τρίτο πρόσωπο ή να αποτελεί αντικείμενο διαχείρισης μέσω τρίτου προσώπου, της εγκατάστασης και λειτουργίας, συμπεριλαμβανομένης της μέτρησης και της συντήρησης, αν το τρίτο πρόσωπο παραμένει υπό τις εντολές του αυτοκαταναλωτή. Στην περίπτωση αυτή, το τρίτο πρόσωπο δεν θεωρείται αυτοκαταναλωτής.

3. Συλλογική Αυτοκατανάλωση

Σύμφωνα με το άρθρο 66 του Ν. 5037/2023, με το οποίο προστέθηκε το άρθρο 14Γ στο Ν. 3468/2006, δίδεται η δυνατότητα πλέον για συλλογική αυτοκατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας σε πολυκατοικίες. Ειδικότερα, προβλέπεται ότι τουλάχιστον δύο (2) αυτοκαταναλωτές που βρίσκονται στο ίδιο κτίριο δύνανται να συμμετέχουν από κοινού σε δραστηριότητες και να ρυθμίζουν μεταξύ τους τον επιμερισμό της ενέργειας που παράγεται από τους σταθμούς τους. Στον ενεργειακό συμψηφισμό, υπό το σχήμα της συλλογικής αυτοκατανάλωσης, μπορούν να ενταχθούν και καταναλώσεις κοινοχρήστων σε κτίρια.

Οι αυτοκαταναλωτές που ενεργούν σε ομάδα από κοινού ορίζουν έναν υπεύθυνο – εκπρόσωπο, για τη διαχείριση των δραστηριοτήτων τους, ο οποίος τους εκπροσωπεί έναντι τρίτων, ενώ οι σχέσεις τους ρυθμίζονται μέσω κατάλληλα διαμορφούμενης σύμβασης. Ο εν λόγω εκπρόσωπος αναλαμβάνει την κοινοποίηση στον αρμόδιο Διαχειριστή του προβλεπόμενου τρόπο κοινής χρήσης για τη διανομή της παραγωγής από τους αυτοκαταναλωτές που συμμετέχουν στη δραστηριότητα της συλλογικής αυτοκατανάλωσης και τις τροποποιήσεις του, οι δε αυτοκαταναλωτές είναι από κοινού υπεύθυνοι για την εκπλήρωση των αναληφθεισών υποχρεώσεών τους.